De coronapandemie heeft het leven van miljoenen mensen wereldwijd verstoord. De omvang van de crisis was van dien aard dat we alleen als Unie een passend antwoord voor onze burgers konden bieden en de internationale solidariteit konden sturen om te waarborgen dat veilige vaccins alle hoeken van de wereld bereikten.
De Europese Commissie heeft de pandemie op drie fronten bestreden:
- we hebben ons gericht op het beperken van de verspreiding van het coronavirus door zo veel mogelijk mensen te vaccineren;
- we hebben met een ongekend herstelplan op de economische schok gereageerd;
- we hebben onze groene en digitale transitie doorgezet.
Tijdschema voor de goedkeuring: veilige en doeltreffende vaccins tegen COVID-19
- 21 december 2020BioNTech-Pfizer
- 6 januari 2021Moderna
- 29 januari 2021AstraZeneca
- 11 maart 2021Johnson & Johnson
- 20 december 2021Novavax
- 24 juni 2022Valneva
Een snelle reactie op het virus
In een vroeg stadium van de pandemie heeft de Commissie namens de lidstaten afzonderlijke aankoopovereenkomsten gesloten met vaccinproducenten. Dankzij deze vooruitziende blik en het vermogen om de levering van vaccins veilig te stellen, heeft Europa de ergste pandemie in een eeuw onder controle gehouden.
Hoe hebben ze dat gedaan?
De Commissie heeft een deel van de kosten voor vaccinproducenten gefinancierd uit het instrument voor noodhulp van 2,7 miljard euro. In ruil daarvoor heeft de Commissie een overeengekomen aantal vaccins, het tijdstip van levering en de prijs veiliggesteld. Zo heeft de Commissie in recordtijd bijgedragen tot de ontwikkeling en de productie van veilige en doeltreffende vaccins.
In het geval van nieuwe varianten heeft de EU toegang tot de levering van aangepaste vaccins van BioNTech-Pfizer en Moderna, als die in het najaar van 2022 worden goedgekeurd.
Voor de bescherming van de gezondheid van de burgers zijn ook behandelingen nodig. COVID-19-patiënten hebben behandelingen nodig om de ziekte te bestrijden, ziekenhuisopnames te verminderen en verlies van mensenlevens te voorkomen. De EU-strategie voor COVID-19-geneesmiddelen ondersteunt de ontwikkeling en de beschikbaarheid van geneesmiddelen, ook voor herstellende patiënten.
De Commissie heeft in oktober 2021 een portefeuille van tien mogelijke COVID-19-geneesmiddelen samengesteld. In mei 2022 zijn acht behandelingen voor COVID-19 goedgekeurd en is ook een aantal gezamenlijke aanbestedingscontracten voor COVID-19-geneesmiddelen gesloten met de fabrikanten, zodat de lidstaten gemakkelijker toegang hebben tot COVID-19-behandelingen.
Wereldwijde samenwerking en solidariteit
Vanaf de eerste dag heeft de EU zich ingezet voor internationale samenwerking bij de bestrijding van de pandemie. We zijn de grootste leverancier van COVID-19-vaccins ter wereld geworden, en een van de leidende donoren van COVAX, een wereldwijd initiatief dat gericht is op billijke toegang tot COVID-19-vaccins.
- In februari 2022 heeft de EU tijdens de top EU-Afrikaanse Unie 425 miljoen euro toegezegd om het vaccinatietempo in Afrika te versnellen.
- Op de tweede wereldwijde COVID-top, in mei 2022, heeft Commissievoorzitter Ursula von der Leyen 450 miljoen euro toegezegd voor het Global Pandemic Preparedness Fund.
- Op regionaal niveau steunt de EU de oprichting van het Afrikaans Geneesmiddelenbureau. Op nationaal niveau ligt de klemtoon op het vergroten van de productiecapaciteit en het creëren van het juiste ecosysteem voor investeringen.
De EU heeft ook het voortouw genomen bij de wereldwijde handelsrespons op de pandemie. Tijdens de 12e Ministeriële Conferentie van de Wereldhandelsorganisatie in juni 2022 zijn de leden overeengekomen ontheffing te verlenen van bepaalde verplichtingen op het gebied van intellectuele eigendom ten aanzien van COVID-19-vaccins.
Dit is de eerste pandemie die in het digitale tijdperk wordt bestreden. Het digitale EU-covidcertificaat is snel een mondiale standaard geworden. Het systeem is in juni 2021 goedgekeurd en biedt een gemeenschappelijk kader voor de afgifte, controle en aanvaarding van vaccinatie-, test- en herstelcertificaten om het vrije verkeer te vergemakkelijken. Sinds de start van de toepassing zijn in de hele EU meer dan 2 miljard certificaten afgegeven.
Het digitale EU-covidcertificaat is een cruciale innovatie gebleken voor de respons van Europa en is snel een wereldwijde standaard geworden, waardoor veilig internationaal reizen weer mogelijk is. Sinds augustus 2022 kunnen wereldwijd meer dan 1,6 miljard mensen gebruikmaken van digitale EU-covidcertificaten voor hun internationale reizen.
De EU heeft een wereldwijde standaard ontwikkeld: behalve de 27 lidstaten hebben 48 niet-EU-landen en -gebieden op vijf continenten zich bij het systeem aangesloten.
In 2020 besloot de zesjarige Adam King uit Ierland, die aan de brozebottenziekte lijdt, de hele wereld een virtuele knuffel te sturen als symbool van hoop tijdens de coronapandemie. Zijn idee reisde tot in alle uithoeken van de wereld en droeg bij tot onze collectieve genezing.
Naast het digitale EU-covidcertificaat heeft de Commissie Re-open EU gelanceerd, een applicatie voor het web en mobiele telefoons waarmee Europeanen actuele informatie in 24 talen kunnen vinden over reis- en gezondheidsmaatregelen in Europese landen.
Om te waarborgen dat nationale contacttraceringsapplicaties informatie over de grenzen heen kunnen uitwisselen, heeft de Commissie een Europese interoperabiliteitsgateway opgezet. In het najaar van 2021 wisselden 19 lidstaten via die Europese gateway informatie over risicocontacten uit, waarbij de nationale apps meer dan 70 miljoen keer zijn gedownload.
Door het verlies aan biodiversiteit en de klimaatverandering kunnen virussen gemakkelijker van dieren naar mensen overspringen. In geval van een nieuwe pandemie moeten alle lidstaten in gelijke mate voorbereid zijn en kunnen reageren. Daarom heeft de Commissie de basis gelegd voor een Europese gezondheidsunie.
Een robuuste Europese gezondheidsunie:
- beschermt de gezondheid van de EU-burgers
- zorgt ervoor dat de EU en haar lidstaten toekomstige pandemieën kunnen voorkomen en aanpakken
- versterkt de veerkracht van de Europese gezondheidszorgstelsels.
De nieuwe autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied (HERA) draagt bij tot de ontwikkeling, de productie en de opslag van geneesmiddelen, vaccins en andere medische tegenmaatregelen, zoals persoonlijke beschermingsmiddelen.
Sinds de activering heeft HERA:
- een deskundigengroep voor COVID-19-varianten opgericht om mutaties te monitoren
- vaccin tegen apenpokken ingekocht
- de EU-FAB-faciliteit opgezet — een netwerk voor een noodproductiecapaciteit voor vaccins en geneesmiddelen
- een voorraad apparatuur en geneesmiddelen aangelegd tegen chemische en nucleaire dreigingen
In Estland heeft Johanna-Maria Lehtme “Slava Ukraini” opgericht, waarmee meer dan 60 ambulances aan Oekraïne zijn geleverd, gevuld met medische hulpmiddelen en andere ondersteuning om mensenlevens te redden.
De pandemie heeft nog altijd ernstige gevolgen voor patiënten, medisch en zorgpersoneel en de gezondheidstelsels in de EU. Daarom is het EU4Health-programma ontwikkeld om verder te gaan dan louter crisisrespons en de veerkracht van gezondheidszorgstelsels te verbeteren. Dankzij de lessen van de pandemie investeert EU4Health 5,3 miljard euro om de gezondheidsstelsels van de lidstaten te versterken.
De farmaceutische strategie voor Europa, die in november 2020 is aangenomen, bevat concrete initiatieven om de toegang tot veilige, hoogwaardige en betaalbare geneesmiddelen voor alle patiënten in de EU te waarborgen en tegemoet te komen aan onvervulde medische behoeften. De bedoeling is ook de voorzieningszekerheid te verbeteren, tekorten aan te vullen en de strategische autonomie van de EU te bevorderen. In maart 2022 is de opdracht van het Europees Geneesmiddelenbureau versterkt om tekorten aan kritieke geneesmiddelen beter te monitoren en te beperken.
Met de nieuwe Europese ruimte voor gezondheidsdata zet de Commissie een historische stap naar digitale gezondheidszorg in de EU. De Commissie geeft de burgers volledige controle over hun gezondheidsgegevens en bevordert een betere gezondheidszorg. Zij zal ook een echte Europese eengemaakte markt voor digitale gezondheidsdiensten en -producten stimuleren, door een kader te bieden voor het gebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoek, innovatie, beleidsvorming en regelgeving. Dat is van onschatbare waarde voor wetenschappers, onderzoekers, innovatoren en beleidsmakers die aan nieuwe levensreddende behandelingen werken.
