Pandemia koronawirusa zakłóciła życie milionów ludzi na całym świecie. Skala kryzysu była tak wielka, że tylko jako Unia byliśmy w stanie zapewnić odpowiednią reakcję naszym obywatelom. Przewodziliśmy też międzynarodowej solidarnej inicjatywie mającej zapewnić dotarcie bezpiecznych szczepionek do wszystkich zakątków świata.
Komisja Europejska walczyła z pandemią na trzech frontach:
- skupiliśmy się na powstrzymaniu rozprzestrzeniania się koronawirusa poprzez dostarczanie szczepionek jak największej liczbie osób,
- zareagowaliśmy na wstrząs gospodarczy, proponując bezprecedensowy plan odbudowy,
- nie ustawaliśmy w pracach w kierunku transformacji ekologicznej i cyfrowej.
Kalendarium zatwierdzenia: bezpieczne i skuteczne szczepionki przeciwko COVID-19
- 21 grudnia 2020 r.BioNTech-Pfizer
- 6 stycznia 2021 r.Moderna
- 29 stycznia 2021 r.AstraZeneca
- 11 marca 2021 r.Johnson & Johnson
- 20 grudnia 2021 r.Novavax
- 24 czerwca 2022 r.Valneva
Szybka reakcja na wirusa
Na wczesnym etapie pandemii Komisja, w imieniu państw członkowskich, zawarła umowy zakupu z wyprzedzeniem z poszczególnymi producentami szczepionek. Dzięki tej dalekowzroczności i zdolności zakontraktowania dostaw szczepionek Europa opanowała najgorszą od stulecia pandemię.
Jak to osiągnięto?
Komisja sfinansowała część kosztów ponoszonych przez producentów szczepionek z instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych mającego budżet 2,7 mld euro. W zamian za to finansowanie Komisja mogła zakontraktować uzgodnioną liczbę szczepionek, terminy dostaw i cenę. W ten sposób Komisja przyczyniła się do opracowania i produkcji bezpiecznych i skutecznych szczepionek w rekordowym czasie.
W razie nowych wariantów UE będzie miała zapewnione dostawy dostosowanej szczepionki firm BioNTech-Pfizer i Moderna, o ile taka dostosowana szczepionka zostanie dopuszczona do jesieni 2022 r.
Ochrona zdrowia obywateli wymaga, aby mieli oni dostęp również do leczenia. Pacjenci chorzy na COVID-19 potrzebują leczenia, aby walczyć z chorobą, ograniczyć ryzyko hospitalizacji i przeżyć. Unijna strategia na rzecz środków terapeutycznych przeciwko COVID-19 służy opracowywaniu i udostępnianiu leków, m.in. przeznaczonych dla pacjentów powracających do zdrowia.
W październiku 2021 r. Komisja wytypowała 10 potencjalnych metod leczenia COVID-19. Do maja 2022 r. dopuszczono osiem metod leczenia pacjentów chorych na COVID-19 i zawarto kilka umów z producentami w sprawie wspólnych zamówień na leki przeciwko COVID-19, aby ułatwić państwom członkowskim dostęp do odpowiednich metod leczenia.
Globalna współpraca i solidarność
Od samego początku pandemii UE angażuje się we współpracę międzynarodową służącą jej zwalczaniu. Staliśmy się największym na świecie pojedynczym dostawcą szczepionek przeciwko COVID-19 i jednym z głównych darczyńców COVAX, tj. globalnej inicjatywy na rzecz sprawiedliwego dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19.
- Podczas szczytu UE-Unia Afrykańska w lutym 2022 r. UE zobowiązała się przeznaczyć 425 mln euro na działania przyspieszające tempo szczepień w Afryce.
- Podczas drugiego światowego szczytu poświęconego COVID-19, który odbył się w maju 2022 r., przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zobowiązała się przekazać 450 mln euro na Fundusz Gotowości na wypadek Globalnej Pandemii.
- Na poziomie regionalnym UE wspiera utworzenie Afrykańskiej Agencji Leków. Z kolei na poziomie krajowym nacisk kładzie się na zwiększenie zdolności produkcyjnych i stworzenie odpowiedniego ekosystemu dla inwestycji.
UE odgrywa również wiodącą rolę w reakcji na pandemię w ramach światowego handlu. Podczas 12. konferencji ministerialnej Światowej Organizacji Handlu w czerwcu 2022 r. członkowie zgodzili się odstąpić od pewnych aspektów praw własności intelektualnej dotyczących szczepionek przeciwko COVID-19.
Jest to pierwsza pandemia, z którą walczymy w erze cyfrowej. Unijne cyfrowe zaświadczenie COVID szybko stało się standardem w skali światowej. Odnośne rozporządzenie przyjęto w czerwcu 2021 r. Określono w nim wspólne ramy wydawania, weryfikowania i uznawania zaświadczeń o szczepieniu przeciwko COVID-19, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w celu ułatwienia swobodnego przemieszczania się. Od początku stosowania rozporządzenia w całej UE wydano ponad 2 mld zaświadczeń.
Unijne cyfrowe zaświadczenie COVID to kluczowa innowacja w reakcji Europy na pandemię. Stało się ono szybko wzorem dla całego świata i pomogło wznowić bezpieczne podróże. Do sierpnia 2022 r. ponad 1,6 mld osób na całym świecie mogło skorzystać z unijnych cyfrowych zaświadczeń COVID, aby podróżować po świecie.
UE stworzyła światową normę: oprócz 27 państw członkowskich do systemu dołączyło 48 państw i terytoriów niebędących członkami UE na pięciu kontynentach.
W 2020 r. sześcioletni Adam King z Irlandii, który choruje na wrodzoną łamliwość kości, postanowił rozesłać na cały świat wirtualny uścisk jako symbol nadziei podczas pandemii koronawirusa. Jego pomysł dotarł w najdalsze zakątki świata i pomógł nam wspólnie wracać do zdrowia.
Oprócz unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID Komisja wprowadziła Re-open EU – aplikację internetową i mobilną oferującą Europejczykom aktualne informacje w 24 językach na temat podróżowania i środków zdrowotnych w krajach europejskich.
Aby krajowe aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych mogły wymieniać informacje ponad granicami, Komisja wprowadziła europejską bramę sieciową zapewniającą interoperacyjność. Do jesieni 2021 r. 19 państw członkowskich wymieniało za pośrednictwem europejskiej bramy sieciowej informacje o kontaktach niosących ryzyko zakażenia, a ich aplikacje krajowe pobrano ponad 70 mln razy.
Utrata różnorodności biologicznej i zmiana klimatu ułatwiły wirusom przenoszenie się ze zwierząt na ludzi. W razie kolejnej pandemii wszystkie państwa członkowskie muszą być w równym stopniu przygotowane i zdolne do reagowania. Dlatego też Komisja położyła podwaliny pod Europejską Unię Zdrowotną.
Silna Europejska Unia Zdrowotna:
- będzie chronić zdrowie obywateli UE,
- przygotuje UE i jej państwa członkowskie do zapobiegania ewentualnym pandemiom w przyszłości i do reagowania na nie,
- wzmocni odporność europejskich systemów opieki zdrowotnej.
Nowy Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA) przyczynia się do opracowywania, produkcji i gromadzenia zapasów leków, szczepionek i innych medycznych środków przeciwdziałania, takich jak środki ochrony indywidualnej.
Od czasu rozpoczęcia działalności HERA:
- powołała grupę ekspertów ds. wariantów COVID-19 w celu monitorowania mutacji,
- zakupiła szczepionki przeciwko ospie małpiej,
- utworzyła EU FAB – unijną sieć zakładów produkcyjnych oferujących w wypadku kryzysu zdolność do wytwarzania szczepionek i leków,
- zaczęła gromadzić zapasy sprzętu i leków na wypadek zagrożeń chemicznych i jądrowych.
W Estonii Johanna-Maria Lehtme założyła organizację „Slava Ukraini”, która dostarczyła do Ukrainy ponad 60 ambulansów wypełnionych środkami medycznymi i zapewniła inną pomoc ratującą życie.
Pandemia nadal wywiera duży wpływ na pacjentów, pracowników służby zdrowia i systemy ochrony zdrowia w UE. To z myślą o nich stworzono Program UE dla zdrowia, który wykracza poza reagowanie w sytuacjach kryzysowych, obejmując również kwestię odporności systemów opieki zdrowotnej. Wyciągając wnioski z pandemii, w ramach Programu UE dla zdrowia zainwestowano 5,3 mld euro we wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich.
W strategii farmaceutycznej dla Europy, przyjętej w listopadzie 2020 r., przedstawiono konkretne inicjatywy mające zapewnić pacjentom dostęp do bezpiecznych i przystępnych cenowo leków wysokiej jakości i odpowiedzieć na niezaspokojone potrzeby medyczne. Celem strategii jest również zwiększenie bezpieczeństwa dostaw, rozwiązanie problemu niedoborów i promowanie strategicznej autonomii UE. W marcu 2022 r. wzmocniono mandat Europejskiej Agencji Leków, aby lepiej monitorować i ograniczać ryzyko niedoborów leków o krytycznym znaczeniu.
Dzięki nowej europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia Komisja czyni historyczny krok w kierunku cyfrowej opieki zdrowotnej w UE. Komisja wzmacnia pozycję obywateli, dając im pełną kontrolę nad ich danymi na temat zdrowia i umożliwiając lepszą opiekę zdrowotną. Oprócz tego będzie ona wspierać prawdziwie jednolity europejski rynek cyfrowych usług i produktów w zakresie ochrony zdrowia, oferując ramy wykorzystywania danych dotyczących zdrowia do celów badań naukowych, innowacji, kształtowania polityki i działań regulacyjnych. Będzie to nieocenione wsparcie dla naukowców, badaczy, innowatorów i decydentów pracujących nad innowacyjnymi metodami leczenia ratującymi życie.
